مترجم و محقق: ا. امیر دیوانی
نروید بر زمین هرگز گیاهی
که ننوشت‌ست بر برگش دوایی
نظامی
خوراکی‌هایی که خلق و خوی انسان را تقویت می‌کند عبارت‌اند از: مواد غذایی سرشار از اسید فولیک همانند اسفناج، مواد غذایی مملو از سلنیوم نظیر غذاهای دریایی، کربوهیدرات‌ها (شامل شکر)، کافئین و سیر
غذاهایی که هر فردی برای مصرف انتخاب می‌کنید، بر پایه‌ی ذائقه و سایر معیارهای آگاهانه است؛ شواهدی در دست است که ثابت می‌کند افراد بیشتر ناهشایارانه آن دسته از مواد غذایی را ترجیح می‌دهند که حالت شیمیایی مغزشان را دگرگون می‌کند و خلق و خوی‌شان را در وضع بهتری قرار می‌دهد. مردم ندانسته با مواد غذایی ضد افسردگی خود را درمان می‌کنند؛ بنابراین، افسردگی مزمن با کمبود نامحسوس و درازمدت مواد مغذی ویژه‌ای مرتبط است که شخص بدون توجه و بی‌خبر به مدت طولانی آن موادغذایی را به بدن خود نمی‌رساند.
به غیر از کافئین و شکر، روی برخی مواد غذایی تحقیق و بررسی شده تا مشخص شود که می‌توانند روی وضعیت روحی انسان تاثیر بگذارند. به هر صورت، کاملا آشکار است که مواد غذایی روی انتقال دهنده‌های عصبی که سلول‌های ارتباطی مغزند تاثیر می‌گذارند. یکی از این انتقال‌دهنده‌های عصبی که با افسردگی (همچنین خشونت) ارتباط دارد سروتونین است. این ماده به طور چشمگیری در افرادی مستعد به افسردگی بودند موجب تقویت خلقیات میشود. «سیمون ان. یانگ»؛ پژوهنده‌ی چنین عارضه، در بخش روان‌شناسی دانشگاه مک گیل واقع در مونترال کانادا اظهار می‌دارد که میزان کم سروتونین مغز نشانه‌های بیماری روانی را زیاد می‌کند؛ به طور مثال، مقدار سروتونین مغز افراد افسرده‌ای که رفتار خشونت‌آمیز انجام می‌دهند در کمترین حد است. رساندن سروتونین بیشتر به مغز یا تحریک فعالیت این ماده، برخی اوقات باعث درمان افسردگی میشود. از همین روی، اشخاصی که گرفتار اندوه‌های زمستانی می‌شوند، غالبا به مواد قندی میل پیدا می‌کنند.
پاسخ مثبت:
مواد غذایی مفید در مقابل اندوه‌های زمستانی
با فرا رسیدن روزهای تاریک زمستانی، تقریبا ۳۵ میلیون امریکایی به افسردگی موسوم به «اختلال عاطفی فصلی» دچار می‌شوند. نظریه‌ای در این باره مطرح است و آن اینکه حتی ناکامی‌های جزئی در آن‌هایی که از نظر شخصیت‌شناسی آسیب‌پذیرند، باعث دگرگونی‌های شیمیایی مغزشان میشود. کسانی که به افسردگی زمستانی مبتلا می‌شوند بیشتر اوقات فراوانی به خوردن شیرینی و مواد نشاسته‌ای تمایل دارند. محققان بر این باورند که کربوهیدارتها بیشترین موادی هستند که برای بهبود مغز و رویارویی با افسردگی زمستانی مورد نیاز است و اشخاص معمولی با مصرف کربوهیدارتها (قطع نظر از نظر فصل) هشیاری و نیروی کمتری دارند، ولی در افرادی که درگیر اختلال عاطفی فصلی‌اند، کربوهیدارتها تاثیر معکوس دارند و ماده‌ی یاد شده برای‌شان جنبه‌ی ضد افسردگی دارد. محققان مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را راجع به اثر کربوهیدرات‌ها روی مبتلایان به اختلال عاطفی فصلی و اشخاص سالم و غیر افسرده انجام دادند و آن‌ها به هر دو گروه بیسکویت‌های شکری دادند؛ پس از دو ساعت که از خوردن ۶ بیسکویت (شامل ۱۰۵ گرم کربوهیدرات) گذشت، افسردگان شادتر و نیرومندتر شدند و حالت‌های اضطراب، افسردگی و خستگی در آن‌ها کاهش یافت، ولی افراد سالم با خوردن بیسکویت‌ها خسته و کسل شدند! توجیه قانع کننده برای دلیل چنین واکنشی آن است که وضع شیمیایی مغز افراد افسرده غیر عادی است، به عبارت دیگر سوخت و ساز سروتونین ضد افسردگی در آنان عملکرد صحیحی ندارد. بعضی افراد معتقدند مصرف کربوهیدرات‌ها با افزایش میزان سروتونین و یا فعال‌سازی آن موجب غلبه بر بیماری‌شان میشود.
دچار افسردگی زمستانی شده‌اید صرف نظر از علت آن، میل فراوانی به خوردن کربوهیدارت پیدا می‌کنید؛ بنابراین، مغزتان را از این بابت محروم نکنید. هر گاه از آن خودداری کنید، احساس نگرانی‌تان شدیدتر و جدی‌تر میشود، چرا که هوس مواد شیرین و نشاسته‌ای، خاستگاه زیست شناختی دارد. پزشکان به مبتلایان به چنین افسردگی توصیه می‌کند که، به ویژه در ماه‌های تاریک زمستان، به سمت غذاهایی سرشار از پروتئین هستند و کربوهیدارت کمی دارند روی نیاورند.
برای مداوای اختلال عاطفی فصلی می‌توانید شیرینی بخورید، ولی بهتر و سالم‌تر این است غذاهایی را مصرف کنید که در بردارنده‌ی کربوهیدارتها هستند مثل دانه‌های خشک، انواع ماکارونی، اسپاگتی، راویولی و…، سبزی‌ها، غلات، نان و بیسکویت شور. توصیه میشود برای مقابله با افسردگی زمستانی بیش از دو فنجان قهوه ننوشید، زیرا مصرف زیاده آن، دلهره را می‌افزاید و مشکلات خلقی‌تان را بیشتر می‌کند.
نشاط‌انگیزی فراوان کافئین
هر فردی که کافئین مصرف کرده باشد، می‌داند که این ماده، داروی اثربخش ضد افسردگی و در عین حال روحیه‌ی فرد را بهتر می‌کند. محققان بر این باورند که آثار سودمند کافئین بر روحیه، که به تازگی کشف شده، نمایانگر آن است که به چه دلیل افراد در طی سده‌ها با آن خوددرمانی می‌کردند و برای رویارویی با کج‌خلقی‌های صبحگاهی، برای روحیه‌ی دلخواه داشتن در بعد از ظهر و غروب و حتی شاید کاستن از حالت‌های ناپسند و مزمن و افسردگی از آن سود می‌جویند. این گفته‌ی مردم که نوشیدن فنجانی قهوه در صبح نشاط‌آورست، بیشتر اوقات صحت دارد.
طبق گفته‌ی پزشکان کافئین، موجب بهبود روحیه و گاهی حتی باعث سرخوشی و انبساط خاطر میشود، از همین روست که مردم به نوشیدن آن و خود درمانی با آن روی می‌آورند. نتایج تحقیقات حاکی از آن است کسانی که کافئین مصرف می‌کنند، خود به خود در پی ترکیب مناسب آن هستند که به آن احساس سرمستی بدهد، دلواپسی‌شان را بکاهد و علاوه بر این، هوس‌شان را به مصرف کافئین نیز کاهش دهد.
روزانه یک فنجان لذت
خوشبختانه قهوه نوشیدنی است که ضرورت ندارد هر دفعه بر مصرفش اضافه شود تا تاثیر همیشگی‌اش را روی فرد داشته باشد. محققان پس از انجام آزمایش‌هایی روی ۴۸ نوشنده‌ی افراطی قهوه به این نتیجه رسیدند که نوشیدن فنجانی قهوه‌ی صبحگاهی گذشته از اینکه چقدر بدان معتادید، همان اثر نیروبخش را روی شما می‌گذارد. بر اساس تحقیقاتی که روی تعدادی از افراد انجام شد، بی‌آنکه بدانند، صبح‌ها یک فنجان قهوه یا چای بدون کافئین به آن‌ها دادند، بعد از مدتی این افراد بدخلق، خشمگین و بی‌حوصله شدند؛ از سردرد شکوه می‌کردند، و امور ذهنی‌شان مختل شد. برعکس چند روز بعد به آن‌ها، بدون اطلاع یک فنجان قهوه‌ی کافئین‌دار داده شد. در نتیجه حالت آن ها کاملا دگرگون شدند، تنش آن‌ها کم شد و کارهای فکری‌شان را خیلی بهتر به انجام رساندند. بنابراین نوشیدن یک فنجان قهوه در صبح، به نیرومند شدن افراد، حتی مصرف کنندگان همیشگی کافئین منتهی میشود.
در واقع شمار عظیمی از میلیون‌ها مصرف کننده‌ی دایمی قهوه، کافئین را دانسته یا ندانسته برای مداوای افسردگی خویش، که فراگیرترین بیماری است، مصرف می‌کنند.
پزشکان بر این باورند اگر که افسردگی ملایم باشد و نیازی به مراقبت‌های پزشکی نباشد و معتقد هستند که قهوه پیوسته در طول تاریخ، بی‌خطر است. کافئین برعکس داروهای ضد افسردگی یا داروهای محرک چندین سده است که میلیون‌ها دفعه تجویز شده است. هیچ داروی توصیه شده‌ای نیست که بشود با کافئین سنجید و کمبود هر نوع اختلال آشکار در انسان، بیانگر مزایای آن است. (البته مشروط بر اینکه روزی ۲، ۳ و یا ۴ فنجان قهوه نوشیده شود.)
با این وصف، باید پذیرفت که مصرف زیاد از حد کافئین (با توجه به تحمل هر کس به دارو) موجب پیدایش پاره‌ای اختلالات از جمله بی‌خوابی، نگرانی و در نهایت به هم خوردن خلقیات انسان میشود.
نکته: مصرف اندک و متعارف کافئین ممکن است باعث بهتر شدن روحیه و عملکرد فرد شود و در عوض استفاده‌ی بیش از اندازه‌ی آن برای روان و بهروزی‌تان زیان‌بخش است.
ترک ناگهانی کافئین به افسردگی می‌انجامد
کنار گذاشتن ناگهانی کافئین، نه تنها منجر به سردرد میشود بلکه افسردگی به بار می‌آورد.» تحقیقات نشان می‌دهند که به طور معمول یکی دو روز احساس افسردگی ملایم به شما رو می‌کند؛ بنابراین، بسته به واکنش فردی‌تان است که امکان دارد این افسردگی یک هفته یا بیشتر هم به طول بکشد.
در این صورت می‌توانید افسردگی حاصل از ننوشیدن قهوه را با کنار نهادن تدریجی‌اش بکاهید.
آیا اسفناج افسردگی را از بین می‌برد؟
آیا تا به حال فردی به شما گفته که سبزی‌های برگدار مانند کاهو، کلم، اسفناج و… برای خلق و خوی‌تان سودمند است؟ یا امکان دارد بر اثر نخوردن لوبیا سبز و اسفناج افسردگی به سراغ‌تان بیاید؟
در متون پزشکی آمده کمبود اسید فولیک (فولات) باعث پیدایی اختلالات روانی، به ویژه افسردگی و نیز زوال عقل و روان‌گسیختگی (شیزوفرنی) میشود. اسید فولیک نوعی ویتامین ب است که ابتدا از برگ سبزی‌های سبز برگ جدا میشود و همچنین به وفور در گیاهان بنشنی یافت میشود و از اینکه به عنوان یک ماده‌ی ضد افسردگی عمل می‌کند، هیچ اختلاف نظری بین دانشمندان وجود ندارد.
نتایج تحقیقات حاکی از آن است که کمبود اسید فولیک ممکن است باعث افسردگی شود و رفع آن به بهبود این بیماری می‌انجامد.
شواهد نشان می‌دهند که اسید فولیک به طرز گسترده‌ای روی مغز اثر می گذارد. بیماران مبتلا به اختلالات روانی گوناگون، به خصوص افسرده حالی، بیش از افراد عادی به کمبود اسید فولیک مبتلا هستند. حال علتش این است که کمبود اسید فولیک باعث کاهش میزان سروتونین میشود. طی آزمایش‌هایی که روی افرادی که عمدا به آن‌ها اسید فولیک داده نشد، پس از سپری شدن پنج ماه، نشانه‌های بی‌خوابی، فراموشی، تندخشمی و تحریک‌پذیری در آن‌ها پدید آمد. از سرگیری ویتامین بعد از دو روز، بهبودشان را میسر گردانید.
در آزمایش‌های بی‌خبر که روی ۷۵ بیمار افسرده که در حال مصرف لیتیوم بودند، نشان داده شد که حتی مقدار جزئی اسید فولیک برای مقابله با افسردگی ضرورت دارد. پژوهشگران به مدت یک سال، ۲۰۰ یک میلیونیم گرم (میکروگرم) اسید فولیک را روزانه (که میزان موجود تقریبا سه چهارم فنجان اسفناج پخته است) به نیمی از این گروه دادند و به بقیه‌ی آن‌ها دارونما (داروی دروغین) تجویز شد. مسلما از افسردگی آن‌هایی که اسید فولیک دریافت کرده بودند، به طور چشمگیری کاسته شد.
بر اساس نظریه‌ی محققان ۲۰۰ تا ۵۰۰ میکروگرم اسید فولیک در روز، به مقابله با افسردگی در افراد کاملا مستعد کمک می‌کند. این مقدار به آسانی در غذا دست یافتنی است. علاوه بر این، در نظر بگیرید که مصرف زیاد از حد اسید فولیک ممکن است مسموم و خطرناک باشد.
خلق و خوی خوش از راه مصرف غذاهای دریایی و مواد معدنی
ماهی غذای مفیدی برای مغز است. در حال حاضر، شواهد جدید حاکی از آن است که مصرف غذاهای دریایی، خلق و خوی شما را بهبود می‌بخشد؛ دلیلش این است که این گونه مواد غذایی سرشار از ماده‌ی معدنی سلنیوم است. شواهد متعددی نمایان می‌کنند افرادی که به مقدار کمی سلنیوم مصرف می‌کنند، بیشتر دچار اندوه هستند.
روان‌شناسان معتقدند افرادی که کمترین مقدار سلنیوم را مصرف می‌کنند، بیشتر دچار تشویش، افسردگی و خستگی می‌شوند و طبق معمول زمانی که از سلنیوم کافی بهره‌مند می‌شوند، احساس بهتری دارند!
روی ۵۰ زن و مرد سالم بین سن‌های ۴۰ تا ۷۴ سال مطالعه‌ای انجام شد که هر روز به مدت ۵ دقیقه ۱۰۰ میکروگرم سلنیوم یا دارونما به آن‌ها داده می‌شد. پس از شش ماه که داروی دیگری در اختیار آن‌ها گذاشتند مشخص شد که در تمام این مدت میزان سلنیوم موجود در جیره‌ی غذایی‌شان سنجیده و برای داوری درباره‌ی خلقیات، آزمون‌هایی به این اشخاص داده شد تا معلوم شود بیشتر آرام یا مشوش بودند، ملایم بودند یا خشن، سرخوش بودند یا دل افسرده، اعتماد به نفس داشتند یا مردد بودند، توانمند بودند یا خسته و بالاخره تیزهوش بودند و یا سردرگم.
پیامدهای این تحقیق نشان داد که روحیه‌ی افراد مورد آزمایش وقتی سلنیوم مصرف کرده بودند، به مقدار قابل توجهی بهبود یافته بود؛ بنابراین، کسانی که قبلا کمبود سلنیوم بیشتری داشتند، در قیاس با دیگران روحیه‌ی مطلوب‌تری یافتند. پژوهندگان نشان دادند که کمبود نامحسوس سلنیوم، به حدی که باعث پیدایش علائم بیماری شوند، خلق و خو را تعدیل می‌کند؛ بنابراین، جبران کمبود نامحسوس سلنیوم باعث عادی شدن روحیه میشود، ولی مصرف بیش از میزان ضروری این ماده، خلقیات را بهتر نمی‌کند.
پژوهشگران معتقدند افراد تحت آزمایشی که در پی افزایش مصرف این ماده احساس بهتری داشتند، پیش از آزمایش روزانه تقریبا ۷۲ میکروگرم سلنیوم مصرف کرده بودند.
نحوه‌ی آثار سلنیوم روی خلقیات انسان چندان مشخص نیست، ولی امکان دارد علتش قدرت ضد اکسیدانی سلنیوم باشد. طی پژوهش دیگری که روی سالخوردگان انجام شد با دادن سلنیوم، ویتامین E یا بقیه‌ی ضد اکسیدان‌ها آنان بهبود محسوسی در خلق و خو و کارکرد ذهنی‌شان نمایان شدند و به علاوه، میزان خونی که به مغزشان می‌رسید، بیشتر شده بود. در بررسی انجام شده روی مبتلایان به آلزایمر زود هنگام، ضد اکسیدان‌هایی نظیر سلنیوم، روحیه و عملکرد فکری‌شان را افزوده بود. با این وجود، به گمان پژوهشگران سلنیوم دارای کارکرد بی‌اثر ناشناخته‌ای است.
خوردن روزانه یک مغز (دانه) اندوه‌ها را می‌زداید
بیشترین سلنیوم موجود در جیره‌ی غذایی توسط غلات، دانه‌ها، غذاهای دریایی، غذاهای نشاسته‌دار، آمیزه (مخلوط) غذاهای دریایی و گوشت به دست می‌آید. طبق تحقیقات فزاینده‌ی اصلی سلنیوم، جوزهای برزیلی‌اند که غنی‌ترین ماده‌ی غذایی برخوردار از سلنیوم شمرده می‌شوند. خوردن فقط یک عدد از آن‌ها در روز تضمین می‌کند که فرد هرگز به کمبود سلنیوم دچار نمی‌شود. جوزهای برزیلی در خاک‌های سرشار از سلنیوم رشد می‌کنند و دارای درصد بالایی از این ماده هستند. (تقریبا ۲۵۰۰ بار فزون‌تر از بقیه‌ی دانه‌های حاوی سلنیوم هستند).
طبق نتایج تحقیقات مصرف شش جوز برزیلی میزان سلنیوم موجود در خون را بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ درصد می‌افزاید و استفاده‌ی روزانه‌ی بیش از این مقدار را توصیه نمی‌شود، چرا که باعث مسمومیت میشود.
لزومی ندارد که برای شاد و سرحال بودن، داروهای سلنیوم‌دار مصرف کنید. هر یک از مواد غذایی زیر دارای همان مقدار سلنیومی است که یک قرص ۱۰۰ میکروگرمی سلنیوم برای خوش خلقی به کار می‌رود، این میزان باعث تقویت روحیه میشود و بهره‌مندی از مواد زیر به شادکامی انسان می‌انجامد.
*یک عدد جوز برزیلی
*۱۲۰ گرم ماهی تن (هَوور) ساده‌ی کنسرو شده
*۲۰۰ گرم شمشیر ماهی یا صدف خوراکی
*۱۴۰ گرم صدف خوراکی پخته
*۲۰۰ گرم تخم آفتابگردان
*۱۲ برش نان سفید
*۲۳۰ گرم سبوس جو خشک
*۱۵۰ گرم گندم غله‌ی پف کرده
*۱۴۰ گرم جگر مرغ
سیر، تقویت کننده‌ی روحیه‌ی انسان
شمار زیادی از پژوهندگان زمانی که اثر مثبت سیر را بر چربی خون (کلسترول) و خون بررسی می‌کردند به این نتیجه رسیدند کسانی که سیر می‌خورند، قطعا خلق و خوی دلپذیری و خوشایندی دارند و جمع زیادی از محققان، عواقب مطلوب این گیاه را یادآور شده‌اند.
بر اساس تحقیقات افرادی که سیر مصرف می‌کنند احساس خیلی بهتری دارند و خستگی، نگرانی، حساسیت، بی‌قراری و تندخویی به طرز چشمگیری در آن‌ها کاهش می‌یابد. این تقویت فوق‌العاده‌ی حال به کمک «سیر درمانی» بسیار و کاملا متضاد آثار ناخوشایند فرآورده‌های دارویی است.
خاصیت فلفل قرمز در بهبود خلق و خوی
خوردن فلفل قرمز امکان دارد در شما انبساط خاطری فراحسی پدید آورد. کپسای سین، ماده‌ی تند موجود در فلفل، موجب تولید سریع اندروفین در مغز میشود و موقتا احساس شادمانی به فرد دست می‌دهد. وقتی فلفل می‌خورید کپسای سین انتهای عصب زبان و دهان را می‌سوزاند و باعث میشود این اعصاب نشانه‌های درد دروغین را به مغز بفرستد. در پاسخ مغز، مسکن‌های طبیعی یا اندروفین را برای حمایت تن در برابر آسیب وارده ترشح می‌کند که تاثیری همانند تزریق مورفین را داراست و همین کار موجب پیدایش احساس خوشی در شما میشود. خوردن مجدد فلفل موجب آزاد شدن فزون‌تر اندروفین میشود و باعث ایجاد سریع احساسی نشاط‌انگیز میشود. افرادی که به خوردن فلفل به دلیل پیدایش این حس نشاط‌انگیز معتاد می‌شوند، به خوردن فلفل‌های تندتر از قبل متمایل می‌شوند؛ چون مصرف فلفل به ایجاد حس خوشی در شما می‌گردد، احتمال دارد به استفاده‌ی مکررش معتاد شوید!
منبع:
Food your Miracle Medicine (PP. 284-292) by: Jean Carper